Byronizm
George Gordon Byron wystąpił przeciw zwyczajom, normom moralnym i obyczajom
arystokratycznej sfery. Mimo że jego postawa naraziła go na liczne przykrości,
był wierny wyznawanym przez siebie wartościom - umiłowaniu wolności i
demokracji. Podczas powstania greckiego zmarł na febrę. Byronizm to dumne
odwrócenie się od zwyczajnego, banalnego, filisterskiego życia, podjęcie
pielgrzymki, wędrówki po świecie obcym w poszukiwaniu ludzi o bratniej duszy, w
nadaremnym poszukiwaniu prawdy o samym sobie. Taka wędrówka do nieokreślonego
bliżej miejsca na ziemi to samotność, a samotność, jak wtedy wierzyli ludzie z
generacji zbuntowanych byronistów, to jedyna postawa godna człowieka świadomego
swej wartości, indywidualisty. Jednocześnie takie odwrócenie się od świata jest
wygnaniem, banicją niepokornego ducha ze świata pospolitości. Przykładem
bohatera byronicznego jest Giaur. Zakochany w Leili - jednej z żon Hassana -
nie podporządkowuje się obyczajom i zasadom moralnym. Uznaje prawo miłości za
nadrzędne i dlatego, gdy Hassan każe utopić Leilę za zdradę, Giaur poprzysięga
mu zemstę. Dokonawszy jej, nie znajduje spokoju. Długie lata walczy o
wolność Grecji, jednak i to nie daje mu zapomnienia. Osiada w klasztorze jako
mnich-samotnik. Giaur to romantyczny kochanek, który staje się zatwardziałym
zbrodniarzem, bowiem w czasie spowiedzi wyznaje swe grzechy, ale nie żałuje
swojego czynu. Giaur, jak wszyscy bohaterowie Byrona, ma ogromne poczucie
wolności jednostki. Jest zbrodniarzem, ale wie, że zawinił i tak samo cierpi z
powodu utraty ukochanej, jak i z powodu popełnionej zbrodni. Te wyrzuty
sumienia sprawiają, że Giaur nie pogrąża się w ciemność moralną.
Wallenrodyzm
Cechą tej postawy jest żarliwa miłość do ojczyzny, dla której bohater poświęca
się i samotnie podejmuje walkę z wrogiem ("Konrad Wallenrod"). Niszczy go
metodą podstępu i zdrady, a więc obiera sposób moralnie naganny. Bohater jest
świadomy amoralności, jakiej się dopuszcza, jednak wie, że nie ma innej drogi.
Dlatego też bohater przeżywa konflikt racji. Jako chrześcijanin i rycerz łamie
zasady etyczne, plami honor rycerski. Czyni to z miłości do ojczyzny, w celu
ratowania swojego narodu, jest więc bohaterem tragicznym. Konrad Wallenrod nie
tylko przeżywa konflikt z samym sobą, ale wyrzeka się szczęścia osobistego.
Opuszcza Aldonę, Litwę i skazuje się na wieloletni pobyt wśród znienawidzonych
wrogów jako mistrz krzyżacki. Sam siebie karze za amoralny, chociaż zbawienny
dla ojczyzny czyn.
Prometeizm
Jest to postawa indywidualnego buntu przeciwko Bogu i zgody na cierpienie za
ideę i szczęście ludzi. Wyrasta ona z mitu o Prometeuszu, który skradł Zeusowi
ogień i obdarzył nim ludzi, za co został skazany na wieczną mękę. Prometeizm
stał się jedną z charakterystycznych cech bohatera romantycznego. Przykładem
tej postawy jest Konrad z III części "Dziadów". Konrad jako wybitna
indywidualność, poeta-geniusz o niemal nadludzkiej wrażliwości, jest przede
wszystkim żarliwym patriotą. W imieniu całego cierpiącego narodu samotnie
podejmuje walkę z Bogiem. Jednak opętany przez Szatana Konrad dopuszcza się
bluźnierstwa wobec Boga, grzeszy pychą i ponosi klęskę. Konrad - postawa
prometejska, bo podobnie jak mityczny Prometeusz walczy z Bogiem o dobro ludzi,
poświęca się i cierpi.